De achterkant van het gelijk
De wat ouderen onder u zullen bij het horen of lezen van ‘De achterkant van het gelijk’ mogelijk iets bekends herkennen. 40 jaar geleden maakte dit tv-programma furore en werd meteen met de Nipkowschijf bekroond; 20 jaar later volgt nóg een serie uitzendingen. De opzet van dit programma was om een aantal gasten in de studio te confronteren met een stelling. Daarbij werden aan de gasten op indringende wijze vragen gesteld over de grenzen van de ethiek binnen hun vakgebied of beroepsgroep. Presentator én discussieleider was de PvdA politicus Marcel van Dam. Aan de hand van de reacties werd de stelling door hem steeds verder opgerekt of juist beperkt.
Toen ik afgelopen maandag naar de tv keek, barstten de talkshows uit hun voegen nadat in het voorafgaande weekend het sterke vermoeden van machts- en seksueel misbruik achter de schermen van het tv-programma the Voice naar buiten kwam. Het eerste terugkijken was zondagavond al begonnen. Bij sommige presentatoren zag je het kwijl als het ware uit de mondhoeken druipen. Maandagavond was de commotie groot, maar leken er al pogingen te worden gedaan om enige nuance in acht te nemen. Dat hier op zijn zachtst gezegd ethische grenzen waren overtreden kwam al snel naar voren, maar dat e.e.a. juridisch gezien minder duidelijk was, werd door strafrechtadvocaat Meike Lubbers in het praatprogramma Beau toegelicht.
Tijdens deze tv-uitzending lichtte mijn telefoon op met het NOS-bericht dat het vermiste Belgische 4-jarige jongetje Dean gevonden was op het voormalige werkeiland Neeltje Jans in Zeeland. Dood wel te verstaan! Ik vond dat een schok. Wat mij betreft was de avond naar de knoppen. De gedachte aan dat ventje tussen de basalt- en betonblokken maakte de hele Voicediscussie relatief. Eerder die avond was ik al geneigd om René van der Gijp in VI Vandaag gelijk te geven toen hij zei er niet van staan te kijken dat er zulke nare dingen gebeuren bij ‘n programma als de Voice. Hij zei: “Het is een speeltuin voor foute mannen. Die moet je in de gaten houden. Zo gaat dat overal”. Een akelige constatering maar kennelijk realistisch. Die visie werd een dag later in een ander tv-programma door anderen gedeeld.
Opmerkelijk genoeg moest ik na het zien van het treurige NOS-bericht vrijwel meteen denken aan het tv-programma “De achterkant van het gelijk”. Want, gezegd moet worden dat Van Dam een meester was in het manipuleren van je gedachten en wel zodanig dat je aan het eind van de discussie toch een beetje ging twijfelen aan je eigen heldere, stellige logica. Je eerdere overduidelijke standpunt kon toch nog aan het wankelen worden gebracht. Alsof het jouw taak was nu alsnog een Salomonsoordeel te vellen.
Ik stel mij zo voor dat Marcel van Dam – naar de tijd van nu – in dat programma in staat zou zijn geweest om de aanwezigen in een theoretische positie te manoeuvreren waarin zij een keuze zouden moeten maken tussen de impact van een opmerking aan het adres van een Voicedeelneemster – “Wat heb jij een geil broekje aan” – en de gewelddadige dood van een 4-jarig ontvoerd jongetje. Een bizarre vergelijking die in mijn brein nog geen duizendste seconde denkwerk zou vergen! Maar toch, ‘de achterkant van het gelijk’ zette je wel aan het denken.
Nico Ramaer
