Veel groen en wat woningen of ruimte voor glastuinbouw? In Harmelen werd gisteravond gesproken over de toekomst van de polder Harmelewaard. Op de achtergrond sluimert nog een optie in geval van ‘uiterste nood’: de bouw van nieuws dorpshart met 2400 woningen.

Posters en post-its

“Op de tweede slide stond ‘iteratief proces’, wat betekent dat?” Goede vraag, volgens meerdere aanwezigen. Aan jargon en andere clichés passend bij een participatie-avond geen gebrek in zwembad H2O. Er waren koffie, thee en ambtenaren met naamkaartjes op hun borst. Op de muren grote posters met de drie mogelijke toekomstscenario’s voor de Harmelerwaard. Ernaast een tafel met stiften en post-its voor de inbreng van het publiek.

Wat een ‘iteratief proces’ is? Kortgezegd een proces dat draait om herhaling. Een plan bedenken, dat bespreken, testen, terug naar de tekentafel en het vervolgens weer op tafel gooien. Tot het uiteindelijk goed is.

In polder Harmelerwaard tussen Utrecht en Harmelen bezetten tuinders momenteel een gebied van zo’n tweehonderd voetbalvelden. Vijf jaar geleden trokken die tuinders aan de bel bij de gemeente Woerden. Ze hadden een probleem: ze kunnen niet uitbreiden en er is geen mogelijkheid om te verduurzamen. Op termijn willen ze dus verhuizen óf iets anders doen met de grond. En dat roept de vraag op: wat te doen met de 100 hectare die dan vrijkomt?

Drie groene opties

De gemeente Woerden en de provincie Utrecht legden gisteravond drie opties voor aan tuinders en omwonenden. De eerste biedt veel ruimte aan landgoederen met veel groen, bossen, fruitgaarden en mogelijkheden voor recreatie. Voor woningbouw is bescheiden ruimte met zo’n 450 huizen.

Bij optie 2 staat (een deel van) de glastuinbouw op de voorgrond. Van de huidige kassen wordt zoveel mogelijk hergebruik en er is ruimte voor ondernemerschap en voor 750 wooneenheden. Groen komt vooral aan de randen, in een strook om het gebied.

Bij de derde optie is vooral veel ruimte voor groen en minder voor woningbouw met maximaal tweehonderd woningen. Het gebied wordt dan onderdeel van het Natuur Netwerk Nederland (NNN).Dat draagt bij aan een andere doelstelling van de provincie: het realiseren van voldoende natuur. De provincie loopt achter met het behalen van die doelstelling.

In elk plan is dus in meer of mindere mate ruimte voor groen. Geen verrassing: Woerden wil koste wat kost een groenstrook houden tussen Utrecht en Harmelen en er wordt vaak gepraat over het beschermen van het Groene Hart. In de provincie is GroenLinks de grootste coalitiepartij, die sprak zich eerder al uit voor groen in het gebied.

‘Mooie plannen, maar hoe wordt dit betaald?’

Harmelenaren Marco van der Straten en buurman Jan Kooijman zijn best tevreden over de opties. Hun achtertuinen grenzen aan het glastuingebied. “Je wilt liever niet tegen huizen aankijken”, zegt Jan. En dan is er nog een belangrijk punt, vindt Marco: Harmelen moet een dorp blijven en niet bij Utrecht worden getrokken. “Ik vind het leuk om naar Utrecht te gaan, hoor”, zegt Marco. “Maar ik vind het ook heel fijn om weer terug te gaan naar de rust. Frisse lucht!”

Even verderop staan twee vrouwen te praten. Een van hen vraagt zich af waarom er niet meer woningen komen. “Zoveel mensen hebben behoefte aan een woning, landelijk wordt er ook steeds op aangestuurd. Maar in deze plannen zie ik het niet terug. Dan zit je zo meteen met een groen gebied dat geen geld oplevert en dan moeten de starters die een woning zoeken daarvoor betalen met hun belastingcenten. Dat kan je toch niet uitleggen?”

Duizenden woningen bij uiterste nood

Die zorgen leven bij meer Harmelaren. De drie voorgelegde opties kosten veel geld en leveren relatief weinig op.

Omdat het niet zeker is of er voldoende geld is, werden er ook twee zogenaamde nul-scenario’s opgetekend. Een optie is om de tuinders tóch te laten verduurzamen, maar dat is kostbaar en levert waarschijnlijk weinig op.

De andere optie is een nieuwe dorpskern bouwen met 2400 woningen. Deze optie levert financieel gezien het meeste op. Beide plannen worden alleen in uiterste nood als echte optie gezien, vertelt een ambtenaar.

Rondje door de zaal

Na de presentatie lopen bewoners door de zaal om vragen te stellen. Rond de tafel over de haalbaarheid van de plannen – en de 2400 woningen – is het direct druk. Waarom wordt het plan over grootschalige woningbouw niet als serieuze optie aangeboden, vraagt een man zich af. “Ik vind dat ze alle vijf de opties aan het bestuur voor moeten leggen.” Er wordt instemmend geknikt door andere toehoorders. Een van hen maakt die notitie op een post-it en plakt die op de poster.

Tussen de toehoorders staat een groepje tuinders uit de Harmelerwaard. Wat hen betreft kan de besluitvorming niet snel genoeg gaan, vertelt Wout van der Heijden. Hij adviseert de tuinders. “Als je niet weet wat de toekomst je brengt dan ga je ook geen investeringen doen in je bedrijf. Want een investering doe je niet voor een jaar maar voor vele jaren.”

Die investeringen zijn onder andere nodig op gebied van duurzaamheid, zegt een ander. “Binnenkort komen we er bij de consument niet meer mee weg als we niet duurzaam genoeg zijn.” De tijd dringt, volgens de man. “Over twee jaar kan het al zover zijn.”

De beleidsmakers gaan weer terug naar het ‘iteratieve proces’. Aan het einde van het jaar gaan voorstellen naar de gemeenteraad van Woerden en begint de besluitvorming. Na dat besluit duurt het nog jaren voor de nieuwe Harmelerwaard een feit is.