Vandaag is het 4 mei en morgen, 5 mei, wordt dit RPL-programma ‘Welkom Weekend’ ongewijzigd herhaald. Deze twee data behelzen onmetelijke tegenstellingen die wat mij betreft heel moeilijk zijn te verenigen. Maart jl. gaf ik bij de opening van het Holocaustmuseum in een column al aan dat we deze dagen weer bevrijdingsfestivals moeten verteren. Wie zich verdiept in de lugubere realiteit van de gaskamers die van september 1941 tot eind oktober 1944 ‘in bedrijf waren’ met het als pesticide ontwikkelde Zyklon B kan onmogelijk volledig omschakelen van rouw naar feest.

Het ‘even’ wisselen van de vlag van ‘halfstok’ naar ‘gewoon’ geeft wat mij betreft onvoldoende het gevoel weer dat deze dagen kenmerkt.

Uiteindelijk mag er – met name richting de jongere generaties – wel wat meer voorlichting over het onderwerp gaskamers en Zyklon B worden gegeven. Vraag ‘n willekeurige festivalganger wat Zyklon B is en de kans is groot dat hij of zij zal antwoorden met ‘n tegenvraag “Is dat een nieuwe popgroep?”

Nieuw niet, want er bestaat inderdaad een extreemrechtse Duitse ‘metalband’ met die naam. Maar dat antwoord was vooral geluk en geen wijsheid. De Duitse veiligheidsdienst houdt die band en alles er omheen al tientallen jaren nauwlettend in de gaten.

Het zou zo gek nog niet zijn om de generaties Y en Z meer geschiedkundig bewustzijn en perspectief bij te brengen. Gebruik daarvoor bijvoorbeeld ‘NL Doet’ dat meestal medio maart plaatsheeft. Maak er ‘n voorlichtingsdag van die je koppelt aan passende praktische activiteiten, samen met generaties die de oorlog of de naweeën daarvan bewust hebben meegemaakt. Denk aan graven verzorgen, het bezoeken van oorlogsmusea of -begraafplaatsen en spelletjes doen die net vóór, tijdens of net ná de oorlog populair waren. Er hoeft daarbij niet in rouwkleding te worden rondgelopen, maar iets meer ingetogenheid is dan wel op zijn plaats. Die lijn met iets meer feestelijkheid doortrekken, zou ook op 5 mei passend zijn.

Werd de Zyklon B-gaskraan op 30 oktober 1944 door het Russische Rode Leger afgesloten, de kraan in Groningen werd op 19 april 2024 vooral symbolisch, maar bovenal officieel door staatssecretaris Hans Vijlbrief dichtgedraaid; nu gaat het toch echt gebeuren.

Staat de Zyklon B-gaskraan vooral symbool voor 4 mei, de aardgaskraan in Kolham verbind je toch meer met het 5 mei-gevoel. De narigheid, de schade, de onzekerheid en al het gedoe dat het aardgas voor de Groningers heeft veroorzaakt moet niet onderschat worden, maar Auschwitz is van ‘n andere orde. De beruchtste ‘kraan’ functioneerde ruim drie jaar, die in Groningen vijfenzestig jaar.

In bredere zin is elk oorlogsslachtoffer even belangrijk, maar bij de dodenherdenking op 4 mei gaan mijn gedachten in eerste instantie uit naar de miljoenen Joden die als ‘ongedierte’ zijn afgemaakt.

Het lijkt ‘n wat oneerbiedige stap om de politieke en economische kant van aardgas nu te belichten. Toch moet dat. Ik ben het volstrekt oneens met Hans Vijlbrief dat Nederland na de Russische inval in Oekraïne prima zonder eigen aardgas kan. De wereldwijde vraag naar gas neemt nog steeds toe en mede daardoor raakt onze onderhandelingspositie verzwakt. Inmiddels is bekend geworden dat de provincie Utrecht de transitie naar elektriciteit niet volgens eerdere inzichten kan verwezenlijken en daardoor noodgedwongen langer aangewezen zal zijn op gas. Welke provincies zullen volgen?

Nu is beslóten om de 337 gasputten vol te storten met enkele honderden meters cement of beton, verbránden we de schepen definitief achter ons; ook in letterlijke zin want het resterende gas in de installaties wordt afgefakkeld. In uiterste nood zouden er putten kunnen worden ‘gereanimeerd’ of opnieuw ‘geslagen’ maar dat is een hele ingreep, en kostbaar! Waarom niet alleen vastleggen dat ze niet meer gebruikt worden, je eraan houden en de kostbare 24 winningslocaties intact laten met het minimaal noodzakelijke onderhoud? Dan kan al dat cement en beton gebruikt worden voor verdere versterking van de beschadigde huizen in Groningen.

Nico Ramaer

Gaskraan dicht